Det slo meg i dag at eg ikkje kan kome på (eller finne) å ha skrive noko om kordan det eigentleg gjekk med amminga av ungen. Ho ville altså ikkje ammast. Eg tilbragte difor dei neste månadene med å pumpe og gje på flaske. Funka greitt, det. Etter nesten 3 månader ombestemte ungen seg. Pupp var tingen.
Deretter fulgte ein ganske tøff månad (juni) der eg sjonglerte med amming, pumping, flaskemating med morsmjølk og erstatning, og tilhøyrande flaskevask. Amminga tok minst ein halvtime kvar gong, som regel 15-20 minutt på kvar side. Så fylte eg henne opp med flaske med utpumpa mjølk etterpå. Deretter løp eg til pumpa for å få ut resten, det tok som regel 10-15 minutt, slik at ho kunne få dette på flaske til neste måltid. Innimellom her burde ho få ny bleie og litt kos (vugging av vippestol med foten medan ein pumper funker greitt. Men det kjem mindre mjølk viss ungen ikkje er nøgd og byrjer skrike i staden.), og som ekstrabonus kunne eg drikke kaffe, spise frukost og lunsj, kome meg på butikken, ta ein klesvask eller sogar ha besøk. Å gå på besøk utgjekk stort sett - fullpumpande mødre er definitivt ikkje sosiale vesen, og det hjelper ikkje å vere halvpumpande og amme i tillegg.
Å la ungen drive sjølvregulering og få mat - anten frå flaske eller pupp - heilt når ho sjølv ville, utgjekk. Dei fyrste par vekene gjekk med til å lære seg sugeteknikk og å trene sugemusklane. Ho kunne nok ikkje få i seg nok mat til å ernære ein 3 månader gamal unge rett frå brystet i desse vekene, flaske måtte til. Sidan ho (sannsynlegvis) ikkje dia effektivt nok til å tømme brystet, vart heller ikkje produksjonen stimulert nok frå henne, så eg måtte pumpe for å oppretthalde den. For å få tid til alt - og for å kunne ha mjølk i brystet når ho faktisk skulle die frå det - var løysinga å halde oss til det same 3-timers-skjemaet som då ho kun fekk flaske: mat kvar 3. time frå i 7-tima om morran, og så sov ho frå 19 til 7, så då pumpa eg 1-2 gonger før leggetid og ein gong i løpet av natta. Den lange nattesøvnen var ein viktig grunn til dette - eg var ikkje innstilt på å miste den, og ville faktisk heller kutte ut amminga viss det trongst.
Eit par-tre veker etter at amminga starta dro vi på hytta. Det vart ein så utruleg mykje enklare tur enn det kunne vore. Vi kunne stoppe kor som helst og gi henne mat, utan tanke for bensinstasjonar, kordan vi skulle få varma flaska eller kor nedkjølt vi klarte oppbevare den utpumpa mjølka fram til den skulle brukast. Hytta har ikkje innlagt vatn eller straum, vi henter vatn og frakter i kanner frå ca 3-400m unna og har eit 12V solcelleanlegg. Ikkje den idelle staden for ein pumpe&flaske-ferie, med andre ord. Amminga hjalp ein del på dette, kan man si, sjølv om eg pumpa eit par gonger i døgnet og vi gav flaske om kvelden. Ikkje minst var det praktisk å kunne slenge ut ein pupp viss ungen våkna utanom dei faste tidene sine og ville ha mat. På dette tidspunktet hadde eg bestemt meg for å kutte ut flaskene og pumpinga etter amming, og lot henne heller die så ofte og lenge ho ville, og gav ei stor flaske MME før amming ved leggetid. Så pumpa eg på kvelden og natta.
Ho la ikkje så bra på seg då, faktisk ikkje i det heile tatt, dei neste fire vekene. Men ho virka glad og nøgd, og hadde greitt med våte bleier, så eg bestemte meg for at eg ikkje skulle bli bekymra eller la meg bekymre. Helsesøster maste ein del meir og sa at eg kunne (men ho sa ikkje måtte) gi flaske i tillegg, men eg holdt på mitt og insisterte på at ho sannsynlegvis hadde vore overfôra i starten og difor ligget på 85-percentilen i staden for på den 50., som ho etterkvart endte opp på. Eg orka ikkje styre med flasker attåt matinga og bestemte meg heller for å prøve med reine ammemåltider og ei flaske om kvelden fram til etter ferieturen (som varte til midt i juli).
Ved veiinga i slutten av juli hadde ho endeleg byrja legge på seg att, ein heilt grei gjennomsnittleg oppgang sidan forrige veiing, og eg kunne endeleg puste letta ut og konstatere at strategien min hadde fungert - eg var endeleg i stand til å amme ungen min utan å gå frå vettet.
Eit par veker seinare byrja eg jobbe att - på fulltid ei veke av slengen, så ei veke fri. Arbeidsgivaren min er generelt veldig grei, og gir 2 timar lønna ammefri om dagen. Eg brukte den til å amme om morgonen utan å måtte bruker vekkerklokke på ungen, samt til å pumpe i løpet av dagen. Ungen fekk pumpemjølka samt frysermjølk dagen etter, og inntil ho var ca 5.5 månader pumpa eg òg om kvelden som ho kunne få neste dag.
Fast føde introduserte vi rundt 4.5 månader. Det tok ei stund før ho spiste såpass mykje at det fortrengte noko særleg morsmjølk, ut frå oversikten over kva ho åt ser det ut som ho var rundt 7 månader då nedgangen i mjølkeinntaket vart markant. No er ho omtrent 9.5 månader, spiser 4 måltid fast føde og ammast minst 3 gonger om dagen. Dersom eg ikkje er heime, drikk ho som regel 150ml morsmjølk frå flaske i løpet av arbeidsdagen, er eg heime blir det pupp.
Frå ho var rundt 6 månader nattamma eg. Ja, du las rett, eg starta med det då. Det fungerte fint ei stund, det er faktisk ikkje veldig forstyrrande å stå opp og amme 15-20 minutt om natta. Det vart derimot meir forstyrrande og mindre funksjonelt då det vart 3-4 gonger om natta - og det i tillegg var ein form for bingo om ungen ville sove etter amminga eller om ho ville bærast, kosast med eller ligge i vår seng. Når heile ammestunden dreier seg om å tenke på om ho vil sovne fort etterpå, var det ikkje særleg gøy. Det endte med at eg stort sett tok henne over i vår seng, men den er ikkje stor nok for tre og ingen av oss sov særleg godt. I starten av desember var Mannen på 8.5-månaders kontroll hos helsesøster og fekk råd om nattavvenning.
Som sagt så gjort. Eg la meg på gjesterommet og fekk mi fyrste natts søvn på veldig lenge. Mannen var oppe og gav Ada smokk 3-4 gonger i løpet av natta, og med unntak av ein times tid rett etter leggetid gjekk det i grunnen veldig smertefritt. Neste natt la han seg kl 21 og våkna kl 5 - av meg som kom snikande fordi det var så kaldt på gjesterommet. Den tredje natta sov vi begge i samme seng - frå 23 til 7. Ting kan tyde på at nattamminga for ungens del var mykje kos og lite næringsbehov...
Konklusjonen no rundt nyttår er at amminga går alldeles strålande, og det er ingen grunn til å kutte den ut enno, så lenge ho framleis vil ha mjølka servert sånn.
2010-12-12
Langtidsamming her og der.
Ammehjelpens blogg Fulle mugger skriv om langtidsamming. Kva som er "lenge" er diskutabelt, i Noreg er det 46% som ammer når barnet er eit år, så gjennomsnittsbabyen blir ikkje amma så lenge - og dermed er det kanskje lenge å halde på eit år, då? Bloggaren Nicki Bradley påstår at gjennomsnittleg ammelengde på verdsbasis er 4.5 år.
Eg synes 4.5 år var lenge. Eg har ikkje mange vekttal i statistikk, men eg har nok til å vite litt om kordan ein rekner ut gjennomsnitt. Vanlegvis er det to ulike tal som brukast når lekfolk snakkar om gjennomsnitt. Aritmetisk gjennomsnitt finn ein ved å summere alle verdiane og dele på antalet verdiar, medan medianen er den midterste verdien når verdiane er sortert.
Nicki Bradley oppgir ingen kjelde for påstanda om at gjennomsnittleg ammesluttalder er 4.5 år. Visstnok finst det ingen slik kjelde - det er ingen som har undersøkt dette på verdsbasis og funne gode tal for det.
Men viss ein antar at gjennomsnittet er 4.5 år (54 månader) vil det seie at halvparten av dei ti barna må ammast i meir enn 4.5 år viss vi seier at gjennomsnittet er medianen, eller at dersom 4 av dei ammast til dei er 1 år så må dei andre 6 i snitt ammast til dei er litt over 6 år. No kan ein jo lett innvende at eg ikkje veit mykje om amming i andre delar av verda enn Europa og USA, og det stemmer forsåvidt. Men eg har aldri sett ungar som ser ut til å vere rundt 6 år bli amma i nokon som helst setting nokon plass. Dersom dette var normen i andre delar av verda, trur eg faktisk eg hadde fått det med meg - om ikkje anna anekdotisk.
I følge UNICEF blir 75% av verdas barn amma ved 1-årsalderen, og 50% når dei er to år.
Det er Asia og i-landa som drar opp dette talet. Ammestatusen i Afrika er diverre begredeleg. Større grad av amming ville hatt svært stor innverknad på barnedaudelegheiten, UNICEF meiner optimal amming av barn under to år ville ha ført til 1.4 millionar færre daudsfall blant barn under 5 år (i 2009 døydde ca 8.1 millionar barn under 5 år).
Kina er eit stort land, med omlag 1/5 av verdas befolkning. Det er imidlertid vanskeleg å finne statistikk for dette landet, og tala for dei ulike provinsane varierer veldig. Generelt kan ein seie at ammefrekvensen i Kina er låg, til tider svært låg. På 50-talet var det mellom 80 og 95% som vart amma, medan på 70- og 80-talet var det i somme provinsar så lite som 13% som nokon gong vart amma! På 90-talet auka amminga heldigvis, og i 1993 var det i Beijing 60% som fekk morsmjølk den fyrste veka og 25.8% som var amma ved 4 månader. Same år vart 94% amma i Shihezi-provinsen, 77.5% etter 6 månader (9.2% vart fullamma ved 6 månader). I fylgje UNICEF vert 15% framleis amma ved 2 årsalderen. Sidan statistikken er så dårleg og den som finst er lite representativ for landet som sådan, er Kina ofte ikkje med på verdsfemnade statistikk.
Det nest mest folkerike landet i verda er India. India er eit land med stort sett bra ammefrekvens.
46% er fullamma ved 6 månader. 88% er amma i 1 år, 66% i to år (2000). Median ammelengde i 2005 var oppgitt til over 24 månader - i Jharkhand-provinsen så lenge som 34.8 månader - nesten 3 år. (Merk at tala her er frå to ulike undersøkingar, i 2000 og 2005, så dei samsvarer ikkje heilt.)
I India vert altså halvparten av alle barn framleis amma når dei er to år. Kva fordeling det er på ammelengda veit eg ikkje, men ammekurven fram til 2 år kan tyde på at den er relativt lineær. (Skulestartalderen i India er så vidt eg veit 5 år, så de fleste er vel avvent til då.)
Her er data for dei 7 mest folkerike landa i verda:
6 av desse landa (unntatt Kina) utgjer ca 1/3 av verdas befolkning. Ut frå ammestatistikken for dei ulike landa blir tilsaman 84% av barna her amma til dei er minst 1 år, og omlag 55% til dei er 2 år. Median ammelengde blir 21 månader. (Alle tal er rekna ut på bakgrunn av dei landa som hadde slik statistikk.)
Eg skal ikkje påstå at desse landa er representative for heile verda. Tala varierer svært mykje mellom dei, og den einaste grunnen til å kikke på statistikk for akkurat dei var at dei var dei største, slik at eg potensielt dekka ein større del av befolkninga. Merk òg at eg ikkje har sett på talet barn i desse landa - men eg trur det ville auka ammeandelen enno meir om eg vekta i forhald til det, sidan India har ei yngre befolkning enn t.d. USA.
Derimot vil eg påstå at desse landa har større andel amming enn verdsgjennomsnittet. I fylgje UNICEF er det berre
28 utviklingsland der 50% eller meir av barn under 5 månader er fullamma (merkeleg nok inkluderer dei Kina blant desse, sjølv om Kina ikkje er med i statistikken for Asia pga manglande data.). 37% av barn under 5 månader i u-land er fullamma, men statistikken blir dratt kraftig opp av asiatiske land, som har omlag dobbelt så høg andel fullamming som vest- og Sentral-Afrika. Noko amming er det likevel mange som får til: 75% av verdas barn er amma ved 1 år, 50% ved 2 år.
Eit hyggeleg unntak i Sentral-Afrika er Rwanda: over 95% er fullamma i starten, og 80% fullammast ved 5-6 mnd alder. Samanlikna med småbarnsdaudelegheiten i nabolandet Burundi, der 10% av barna fekk morsmjølk og "anna væske" og ytterlegare 10% fekk kun vatn i tillegg til morsmjølk, kan det sjå ut som amminga i Rwanda har hatt ein effekt (toppen i 1995 for Rwanda sin del samanfell med ein veldig blodig del av konflikten mellom tutsiar og hutuar).
Omlag 15% av verdas befolkning bur i utvikla land eller i-land, og altså 85% i utviklingsland. Dersom gjennomsnittleg ammetid i i-land er 12 månader og gjennomsnittet i u-land er 61 månader, vil snittet på verdsbasis bli 4.5 år (54 månader). Dette forutset eit veldig høgt snitt i u-land, og som statistikken viser er det ikkje sannsynleg at så mange barn vert amma så lenge.
Journal of Nutrition seier at i utviklingsland, der dei relative føremonene ved optimal spebarnsernæring er størst, blir mindre enn halvparten av barn under 4 månader fullamma. Median varigheit for amming er 18 månader. På global basis er det estimert at 85% av mødrene ikkje held seg til tilrådingane om amming [ fullamming i 6 månader, amming i 2år]. I Noreg kan vi kanskje snakke om ammepress, men i dei fleste land er det snakk om auka overleving. Når vatnet ditt kjem frå ei elv 5 km unna og du må sanke ved heile dagen for å kunne koke middag, er ikkje morsmjølkerstatning eit spesielt bra alternativ for ungen din. Bur du i Noreg er det - når vi samanliknar med tilhøva for ein stor del av verdas befolkning - hipp som happ. Det skremmer meg når eg les at 50% av nyfødte i Sierra Leone faktisk får vatn i tillegg til morsmjølk. (Det er mogleg det er fordommar, men eg har ikkje stor tru på vasskvaliteten der. Eller mogleiken til å koke alt vatn i minst fem minutt.)
Men kor kjem så påstanda om at gjennomsnittleg ammelengde i verda er 4.5 år frå? Sannsynlegvis botner den i mistolking av artikkelen A Natural Age of Weaning av Katherine Dettwyler som har oversikt over naturleg avvenningsalder for ein del andre dyr enn mennesket, med forslag til kva den tilsvarande alderen for mennesket ville ha vore - basert på fødselsvekt, svangerskapslengde, vaksenvekt, levealder osv. Alderen i dei opplista artiklane varierer mellom 2.5 og 7 år - og snittet her blir omtrent 4.5 år. (Takk til the lactivist som satte meg på sporet av dette.)
"One often hears that the worldwide average age of weaning is 4.2 years, but this figure is neither accurate nor meaningful. A survey of 64 "traditional" studies done prior to the 1940s showed a median duration of breastfeeding of about 2.8 years, but with some societies breastfeeding for much shorter, and some for much longer. It is meaningless, statistically, to speak of an average age of weaning worldwide, as so many children never nurse at all, or their mothers give up in the first few days, or at six weeks when they go back to work. It is true that there are still many societies in the world where children are routinely breastfed until the age of four or five years or older, and even in the United States, some children are nursed for this long and longer. In societies where children are allowed to nurse "as long as they want" they usually self-wean, with no arguments or emotional trauma, between 3 and 4 years of age."
Så konklusjonen min er at det er ei myte av den globale gjennomsnittslengda for amming er 4.5 år, og at det ikkje finst nokon statistikk som fortel kva som faktisk er gjennomsnittleg - aritmetisk eller median - lengde på ammeperioden for verda sett under eitt. Det er ingen tvil om at det er vanleg å amme mykje lengre enn vi gjer i Noreg i store delar av verda. For folkehelsa i desse landa er det ingen tvil om at det er veldig bra - og at det er betre dess lengre fleire ammer. For mødre og barn i Noreg har det nok ganske lite å seie om ein ammer i eitt eller tre år - men ingen av delane er feil.
Edit: Etter at dette innlegget vart skrive, vart blogginnlegget eg lenka til også endra (til det betre!). Eg har difor endra litt på teksten i starten av mitt innlegg.
Eg synes 4.5 år var lenge. Eg har ikkje mange vekttal i statistikk, men eg har nok til å vite litt om kordan ein rekner ut gjennomsnitt. Vanlegvis er det to ulike tal som brukast når lekfolk snakkar om gjennomsnitt. Aritmetisk gjennomsnitt finn ein ved å summere alle verdiane og dele på antalet verdiar, medan medianen er den midterste verdien når verdiane er sortert.
Nicki Bradley oppgir ingen kjelde for påstanda om at gjennomsnittleg ammesluttalder er 4.5 år. Visstnok finst det ingen slik kjelde - det er ingen som har undersøkt dette på verdsbasis og funne gode tal for det.
Men viss ein antar at gjennomsnittet er 4.5 år (54 månader) vil det seie at halvparten av dei ti barna må ammast i meir enn 4.5 år viss vi seier at gjennomsnittet er medianen, eller at dersom 4 av dei ammast til dei er 1 år så må dei andre 6 i snitt ammast til dei er litt over 6 år. No kan ein jo lett innvende at eg ikkje veit mykje om amming i andre delar av verda enn Europa og USA, og det stemmer forsåvidt. Men eg har aldri sett ungar som ser ut til å vere rundt 6 år bli amma i nokon som helst setting nokon plass. Dersom dette var normen i andre delar av verda, trur eg faktisk eg hadde fått det med meg - om ikkje anna anekdotisk.
I følge UNICEF blir 75% av verdas barn amma ved 1-årsalderen, og 50% når dei er to år.
Det er Asia og i-landa som drar opp dette talet. Ammestatusen i Afrika er diverre begredeleg. Større grad av amming ville hatt svært stor innverknad på barnedaudelegheiten, UNICEF meiner optimal amming av barn under to år ville ha ført til 1.4 millionar færre daudsfall blant barn under 5 år (i 2009 døydde ca 8.1 millionar barn under 5 år).
Kina er eit stort land, med omlag 1/5 av verdas befolkning. Det er imidlertid vanskeleg å finne statistikk for dette landet, og tala for dei ulike provinsane varierer veldig. Generelt kan ein seie at ammefrekvensen i Kina er låg, til tider svært låg. På 50-talet var det mellom 80 og 95% som vart amma, medan på 70- og 80-talet var det i somme provinsar så lite som 13% som nokon gong vart amma! På 90-talet auka amminga heldigvis, og i 1993 var det i Beijing 60% som fekk morsmjølk den fyrste veka og 25.8% som var amma ved 4 månader. Same år vart 94% amma i Shihezi-provinsen, 77.5% etter 6 månader (9.2% vart fullamma ved 6 månader). I fylgje UNICEF vert 15% framleis amma ved 2 årsalderen. Sidan statistikken er så dårleg og den som finst er lite representativ for landet som sådan, er Kina ofte ikkje med på verdsfemnade statistikk.
Det nest mest folkerike landet i verda er India. India er eit land med stort sett bra ammefrekvens.
46% er fullamma ved 6 månader. 88% er amma i 1 år, 66% i to år (2000). Median ammelengde i 2005 var oppgitt til over 24 månader - i Jharkhand-provinsen så lenge som 34.8 månader - nesten 3 år. (Merk at tala her er frå to ulike undersøkingar, i 2000 og 2005, så dei samsvarer ikkje heilt.)
I India vert altså halvparten av alle barn framleis amma når dei er to år. Kva fordeling det er på ammelengda veit eg ikkje, men ammekurven fram til 2 år kan tyde på at den er relativt lineær. (Skulestartalderen i India er så vidt eg veit 5 år, så de fleste er vel avvent til då.)
Her er data for dei 7 mest folkerike landa i verda:
| Land | Fullamming ved 6 mnd | 1 år | 2 år | Median (mnd) |
| Kina (19%) | - | - | 15% | - |
| India (17%) | 46% | 88% | 66% | 24.8 |
| USA (4.5%) | 13.6% | 22% | - | - |
| Indonesia (3.45%) | 32.4% | 80% | 50% | 20.7 |
| Brasil (2.77%) | 39.8% | 33% | 17% | 9.4 |
| Pakistan (2.49%) | 37.1% | 79% | 54.9% | 18.9 | Nigeria (2.3%) | 13.1% | 85.4% | 32.3% | 18.1 |
6 av desse landa (unntatt Kina) utgjer ca 1/3 av verdas befolkning. Ut frå ammestatistikken for dei ulike landa blir tilsaman 84% av barna her amma til dei er minst 1 år, og omlag 55% til dei er 2 år. Median ammelengde blir 21 månader. (Alle tal er rekna ut på bakgrunn av dei landa som hadde slik statistikk.)
Eg skal ikkje påstå at desse landa er representative for heile verda. Tala varierer svært mykje mellom dei, og den einaste grunnen til å kikke på statistikk for akkurat dei var at dei var dei største, slik at eg potensielt dekka ein større del av befolkninga. Merk òg at eg ikkje har sett på talet barn i desse landa - men eg trur det ville auka ammeandelen enno meir om eg vekta i forhald til det, sidan India har ei yngre befolkning enn t.d. USA.
Derimot vil eg påstå at desse landa har større andel amming enn verdsgjennomsnittet. I fylgje UNICEF er det berre
28 utviklingsland der 50% eller meir av barn under 5 månader er fullamma (merkeleg nok inkluderer dei Kina blant desse, sjølv om Kina ikkje er med i statistikken for Asia pga manglande data.). 37% av barn under 5 månader i u-land er fullamma, men statistikken blir dratt kraftig opp av asiatiske land, som har omlag dobbelt så høg andel fullamming som vest- og Sentral-Afrika. Noko amming er det likevel mange som får til: 75% av verdas barn er amma ved 1 år, 50% ved 2 år.
Eit hyggeleg unntak i Sentral-Afrika er Rwanda: over 95% er fullamma i starten, og 80% fullammast ved 5-6 mnd alder. Samanlikna med småbarnsdaudelegheiten i nabolandet Burundi, der 10% av barna fekk morsmjølk og "anna væske" og ytterlegare 10% fekk kun vatn i tillegg til morsmjølk, kan det sjå ut som amminga i Rwanda har hatt ein effekt (toppen i 1995 for Rwanda sin del samanfell med ein veldig blodig del av konflikten mellom tutsiar og hutuar).
Omlag 15% av verdas befolkning bur i utvikla land eller i-land, og altså 85% i utviklingsland. Dersom gjennomsnittleg ammetid i i-land er 12 månader og gjennomsnittet i u-land er 61 månader, vil snittet på verdsbasis bli 4.5 år (54 månader). Dette forutset eit veldig høgt snitt i u-land, og som statistikken viser er det ikkje sannsynleg at så mange barn vert amma så lenge.
Journal of Nutrition seier at i utviklingsland, der dei relative føremonene ved optimal spebarnsernæring er størst, blir mindre enn halvparten av barn under 4 månader fullamma. Median varigheit for amming er 18 månader. På global basis er det estimert at 85% av mødrene ikkje held seg til tilrådingane om amming [ fullamming i 6 månader, amming i 2år]. I Noreg kan vi kanskje snakke om ammepress, men i dei fleste land er det snakk om auka overleving. Når vatnet ditt kjem frå ei elv 5 km unna og du må sanke ved heile dagen for å kunne koke middag, er ikkje morsmjølkerstatning eit spesielt bra alternativ for ungen din. Bur du i Noreg er det - når vi samanliknar med tilhøva for ein stor del av verdas befolkning - hipp som happ. Det skremmer meg når eg les at 50% av nyfødte i Sierra Leone faktisk får vatn i tillegg til morsmjølk. (Det er mogleg det er fordommar, men eg har ikkje stor tru på vasskvaliteten der. Eller mogleiken til å koke alt vatn i minst fem minutt.)
Men kor kjem så påstanda om at gjennomsnittleg ammelengde i verda er 4.5 år frå? Sannsynlegvis botner den i mistolking av artikkelen A Natural Age of Weaning av Katherine Dettwyler som har oversikt over naturleg avvenningsalder for ein del andre dyr enn mennesket, med forslag til kva den tilsvarande alderen for mennesket ville ha vore - basert på fødselsvekt, svangerskapslengde, vaksenvekt, levealder osv. Alderen i dei opplista artiklane varierer mellom 2.5 og 7 år - og snittet her blir omtrent 4.5 år. (Takk til the lactivist som satte meg på sporet av dette.)
"One often hears that the worldwide average age of weaning is 4.2 years, but this figure is neither accurate nor meaningful. A survey of 64 "traditional" studies done prior to the 1940s showed a median duration of breastfeeding of about 2.8 years, but with some societies breastfeeding for much shorter, and some for much longer. It is meaningless, statistically, to speak of an average age of weaning worldwide, as so many children never nurse at all, or their mothers give up in the first few days, or at six weeks when they go back to work. It is true that there are still many societies in the world where children are routinely breastfed until the age of four or five years or older, and even in the United States, some children are nursed for this long and longer. In societies where children are allowed to nurse "as long as they want" they usually self-wean, with no arguments or emotional trauma, between 3 and 4 years of age."
Så konklusjonen min er at det er ei myte av den globale gjennomsnittslengda for amming er 4.5 år, og at det ikkje finst nokon statistikk som fortel kva som faktisk er gjennomsnittleg - aritmetisk eller median - lengde på ammeperioden for verda sett under eitt. Det er ingen tvil om at det er vanleg å amme mykje lengre enn vi gjer i Noreg i store delar av verda. For folkehelsa i desse landa er det ingen tvil om at det er veldig bra - og at det er betre dess lengre fleire ammer. For mødre og barn i Noreg har det nok ganske lite å seie om ein ammer i eitt eller tre år - men ingen av delane er feil.
Edit: Etter at dette innlegget vart skrive, vart blogginnlegget eg lenka til også endra (til det betre!). Eg har difor endra litt på teksten i starten av mitt innlegg.
2010-12-03
Fedrekvote og amming
Fedrekvoten dras gjerne fram som ein trussel mot amminga i Noreg. Det virker jo logisk at mindre tid heime for mor fører til mindre amming.
I 1993 var foreldrepermisjonen 42 veker, derav 4 veker fedrekvote og 9 veker (3 veker før termin og 6 veker etter fødsel) forbeholdt mor. Utover 2000-talet kom det gradvise auker i permisjonslengda etterkvart som fedrekvoten vart lengre, fram til vi frå 2011 har 47 veker foreldrepermisjon, med 12 veker til far. Utvidinga i 2009 var den første forlenginga av fedrekvoten som gjekk på bekostning av fellesdelen - før denne kom fars reserverte veker som ei forlenging av foreldrepengepermisjonen. Totalt er 3 veker av fedrekvoten kome frå fellesdelen (2 i 2009 og 1 i 2011), dei øvrige er forlengingar av den totale permisjonstida.
Det er gjort fleire store undersøkingar på spebarnskosthald. Dei største og breiaste i Noreg er Spedkost-undersøkingane, der mødre er spurt om barnets kosthald på forskjellig alder. Dette er ei undersøking basert på vitskaplege metoder, bla. med anonyme spørreskjema. Det er altså ikkje helsesøster eller andre personar mor kjenner som spør, og det er heller ikkje ein intervjusituasjon (intervju er ein anerkjend vitskapleg metode, berre så det er klart). Det er difor sannsynleg at mor svarer sannferdig og ikkje føler ho må glorifisere situasjonen t.d. ved å svare positivt på spørsmål om amming sjølv om det ikkje er sant.
I Spedkost 12 måneder (2007) var det 46% som framleis amma ungen ved 1-årsalder. Sett i lys av at WHO tilrår amming i 2 år, og norske helsestyresmakter tilrår minst 1 år er dette relativt lågt. Enkelte hevdar då at det er viktig at mor får lang permisjon for å halde fram amminga.
Ser vi på 1999-utgåva av Spedkostundersøkinga var ammefrekvensen for 1-åringar 36% - den har altså auka med nesten 30% (eller 10 prosentpoeng) frå 1999 til 2007.
I 1999 var permisjonen 42 veker, derav 4 veker til far - med andre ord var 2 veker meir tilgjengelege for mor enn i dag. Det ser altså ikkje ut til å vere nokon direkte samanheng mellom amming, ammefrekvens og ammemengde på den eine sida, og lengda på mors permisjon på den andre.
Så kva er det som får mødre til å slutte å amme?
I følge 2007-utgåva av Spedkost 12 måneder oppgav 2/3 av dei som slutta å amme før 1 år at barnet ikkje ville (over halvparten av desse), at dei hadde for lite mjølk og at mor ikkje ynskte det lenger sjølv. I forhald til 1999-undersøkinga er grunnane dei samme, men rekkefølga er interessant nok endra. I 1999 var det omtrent like mange (36% vs 35% i 2007) som oppgav at barnet ikkje ville ammes. Den nest vanlegaste grunnen i 1999 var at man ikke ville amme lenger (21%), med "for lite melk" (9%) på tredjeplass. Desse to faktorane har bytta plass i 2007, med høvesvis 19% som har for lite mjølk og 9% som ikkje ville amme lenger. Dette kan tyde på at det no er større forventingar om at mor skal amme lenger - kall det ammepress om du vil.
Kun 6% oppgav i 2007 "mor byrjer å arbeide/studere" som viktigaste grunn til å slutte å amme (8% har dette som nest viktigaste grunn). I 1999 vart dette oppgitt som viktigaste grunn av 9% (og like mange har det som nest viktigaste grunn), så det kan kanskje tyde på at det er lettare å kombinere arbeid og amming i dag enn for ti år sidan. 28% av kvinnene i 2007-undersøkinga arbeider fulltid når barnet er 12 månader, ti prosentpoeng høgare enn fulltidsyrkesdeltakinga i 1999. Totalt var 55% i jobb eller utdanning når barnet var 12 månader i 2007, mot 48% i 1999. Før fødselen var over 90% i jobb eller utdanning i begge undersøkingane.
Det ser altså ikkje ut til å vere nokon direkte samanheng mellom lengda på den delen av permisjonen som mor kan ta og ammefrekvensen. Auka ammefrekvens kan heller ikkje forklarast med lågare yrkesdeltaking og større andel heimeverande mødre - trenden er den motsette.
Kva som så er grunnen - eller grunnane - til at fleire mødre ammer lengre, veit eg ikkje. Det kan vere at informasjonen om amming er betre, at det er meir fokus på langvarig amming. Det kan vere at forventinga om amming er sterkare enn før, det er mindre lett å gripe til flaska. Det kan vere betre aksept for amming og tiltrettelegging for amming i arbeidslivet. Eg har ikkje funne informasjon om når lønna ammefri vart avtalefesta i dei store tariffavtalene, det kan ha skjedd i denne perioden. Men eg trur iallfall ikkje at ein skal vere veldig bekymra for at ammefrekvensen skal gå ned fordi om fedrekvota blir utvida til 14 veker.
I 1993 var foreldrepermisjonen 42 veker, derav 4 veker fedrekvote og 9 veker (3 veker før termin og 6 veker etter fødsel) forbeholdt mor. Utover 2000-talet kom det gradvise auker i permisjonslengda etterkvart som fedrekvoten vart lengre, fram til vi frå 2011 har 47 veker foreldrepermisjon, med 12 veker til far. Utvidinga i 2009 var den første forlenginga av fedrekvoten som gjekk på bekostning av fellesdelen - før denne kom fars reserverte veker som ei forlenging av foreldrepengepermisjonen. Totalt er 3 veker av fedrekvoten kome frå fellesdelen (2 i 2009 og 1 i 2011), dei øvrige er forlengingar av den totale permisjonstida.
Det er gjort fleire store undersøkingar på spebarnskosthald. Dei største og breiaste i Noreg er Spedkost-undersøkingane, der mødre er spurt om barnets kosthald på forskjellig alder. Dette er ei undersøking basert på vitskaplege metoder, bla. med anonyme spørreskjema. Det er altså ikkje helsesøster eller andre personar mor kjenner som spør, og det er heller ikkje ein intervjusituasjon (intervju er ein anerkjend vitskapleg metode, berre så det er klart). Det er difor sannsynleg at mor svarer sannferdig og ikkje føler ho må glorifisere situasjonen t.d. ved å svare positivt på spørsmål om amming sjølv om det ikkje er sant.
I Spedkost 12 måneder (2007) var det 46% som framleis amma ungen ved 1-årsalder. Sett i lys av at WHO tilrår amming i 2 år, og norske helsestyresmakter tilrår minst 1 år er dette relativt lågt. Enkelte hevdar då at det er viktig at mor får lang permisjon for å halde fram amminga.
Ser vi på 1999-utgåva av Spedkostundersøkinga var ammefrekvensen for 1-åringar 36% - den har altså auka med nesten 30% (eller 10 prosentpoeng) frå 1999 til 2007.
I 1999 var permisjonen 42 veker, derav 4 veker til far - med andre ord var 2 veker meir tilgjengelege for mor enn i dag. Det ser altså ikkje ut til å vere nokon direkte samanheng mellom amming, ammefrekvens og ammemengde på den eine sida, og lengda på mors permisjon på den andre.
Så kva er det som får mødre til å slutte å amme?
I følge 2007-utgåva av Spedkost 12 måneder oppgav 2/3 av dei som slutta å amme før 1 år at barnet ikkje ville (over halvparten av desse), at dei hadde for lite mjølk og at mor ikkje ynskte det lenger sjølv. I forhald til 1999-undersøkinga er grunnane dei samme, men rekkefølga er interessant nok endra. I 1999 var det omtrent like mange (36% vs 35% i 2007) som oppgav at barnet ikkje ville ammes. Den nest vanlegaste grunnen i 1999 var at man ikke ville amme lenger (21%), med "for lite melk" (9%) på tredjeplass. Desse to faktorane har bytta plass i 2007, med høvesvis 19% som har for lite mjølk og 9% som ikkje ville amme lenger. Dette kan tyde på at det no er større forventingar om at mor skal amme lenger - kall det ammepress om du vil.
Kun 6% oppgav i 2007 "mor byrjer å arbeide/studere" som viktigaste grunn til å slutte å amme (8% har dette som nest viktigaste grunn). I 1999 vart dette oppgitt som viktigaste grunn av 9% (og like mange har det som nest viktigaste grunn), så det kan kanskje tyde på at det er lettare å kombinere arbeid og amming i dag enn for ti år sidan. 28% av kvinnene i 2007-undersøkinga arbeider fulltid når barnet er 12 månader, ti prosentpoeng høgare enn fulltidsyrkesdeltakinga i 1999. Totalt var 55% i jobb eller utdanning når barnet var 12 månader i 2007, mot 48% i 1999. Før fødselen var over 90% i jobb eller utdanning i begge undersøkingane.
Det ser altså ikkje ut til å vere nokon direkte samanheng mellom lengda på den delen av permisjonen som mor kan ta og ammefrekvensen. Auka ammefrekvens kan heller ikkje forklarast med lågare yrkesdeltaking og større andel heimeverande mødre - trenden er den motsette.
Kva som så er grunnen - eller grunnane - til at fleire mødre ammer lengre, veit eg ikkje. Det kan vere at informasjonen om amming er betre, at det er meir fokus på langvarig amming. Det kan vere at forventinga om amming er sterkare enn før, det er mindre lett å gripe til flaska. Det kan vere betre aksept for amming og tiltrettelegging for amming i arbeidslivet. Eg har ikkje funne informasjon om når lønna ammefri vart avtalefesta i dei store tariffavtalene, det kan ha skjedd i denne perioden. Men eg trur iallfall ikkje at ein skal vere veldig bekymra for at ammefrekvensen skal gå ned fordi om fedrekvota blir utvida til 14 veker.
Abonner på:
Innlegg (Atom)