På tampen av agurktida

Livat kan ein ikkje akkurat seie denne bloggen har vore i det siste, og som den hardtarbeidande Tårnfrid eg er så er det ikkje sikkert det blir masse liv utover heller. Eller kanskje det plutseleg blir det, vi får sjå. Eg føler eg burde sagt noko om Gro Nylanders siste utgytingar (eller kanskje vi heller skal kalle det reklame for neste bok sånn på tampen av agurktida), men eg vart så matt av å lese debatten at eg ikkje orka. Så mykje fjas og mas og dill. Eg føler at denne eminente Fagprat-stripa oppsummerer mykje (og forklarer ein heil del).

Eg synes ikkje mor skal tvingast til å vere heime meir enn 6 veker etter fødsel. Desse 6 vekene synes eg forsåvidt òg kunne vere frivillige, sidan det er såpass innarbeidd at mor skal vere heime med barn, men det er medisinske og ikkje sosiale grunnar til denne permisjonen. (Noreg har ikkje ratifisert ILO-konvensjonane om Maternity Protection frå korkje 1952 eller 2000, utan at eg er sikker på kvifor. Nokon som kan finne meir informasjon om dette? Eg har lest om det ein eller annan plass, og meiner det hadde med å gjere at konvensjonen var for streng på område som Noreg meinte det burde vere friare på fordi vi er eit land med godt helsevesen eller noko slikt - medan land med eit mindre utbygd helsevesen trong sterkare beskyttelse av kvinnene gjennom desse konvensjonane.)

Eg er altså veldig for fedrekvoten og for at den skal vere lengre. Eg har ingen problem med å forsvare dette standpunktet samstundes som eg ikkje vil ha større kvote permisjon for mor: det handler om haldningane i samfunnet. Argumentasjonen blir litt parallell til argumentasjonen for kvotering av kvinner til mannsdominerte yrke: det gjev betre opningar for personar med like gode faglege kvalifikasjonar som tidlegare har blitt forbigått på "slump" (eller ved hjelp av gutteklubben greis preferering av like barn). Fedrekvote gjer at fedre slepp å ta kampen med arbeidsgivar for å få lengre tid heime med barna sine. Arbeidsgivar kan rett og slett ikkje seie noko på at dei tek 10 veker, noko mange tidlegare rynka kraftig på nesen av (eller berre sa nei til) sjølv om "alle" kvinner tok "eit år" permisjon. Det låg liksom i korta at ei barnlaus kvinne i fertil alder kom til å bli mamma og vere borte eit år (ganger to eller tre) snart, dermed tok arbeidsgivar anten høgde for det ved tilsetting (gjerne òg i ansvar og oppgåver, og i løn) - eller lot vere å tilsette henne, til fordel for den mannlege søkaren. (Dette har eg vel nemnd eit par gonger før òg.)

Men nok om det. Det eg eigentleg skulle skrive her, var Nylanders historie om ei kvinne som gråtande fortel at ho vert tvunge av barnefaren til å gå tilbake til jobb før ho er klar for det blir trekt fram. For all del, eg tviler ikkje på historia - men eg veit ikkje om det dreier seg om likestilling. Både mor og far må varsle arbeidsgivar om at dei skal ha permisjon, og arbeidsgivar legg gjerne planar for kordan permisjonstida skal løysast: vikar, overføring av arbeidsoppgåver til andre, prosjekt på vent eller andre løysingar. Det er faktisk ikkje berre-berre å kome i dét ein skulle ut i permisjon (eller når ein skulle tilbake) og fortelle at planane er endra, det er to månader til eg skal ha permisjon lell. Nokre arbeidsgivarar seier hurra, men mange gjer slett ikkje det.

Arbeidsmiljølova gjev 4 vekers varslingsplikt ved fråvêr utover 12 veker, og eg vil tru at arbeidsgivar ikkje kan kreve lengre varsling dersom arbeidstakar vil ha endringar i permisjonslengda heller, så rett til endringar har nok arbeidstakar - men eg skjønner godt at ein kvier seg til det. I artikkelen framstillast det som at far hadde lagt sine planar for permisjonstida - underforstått: her skal det pussast opp/drikkast kaffe med kompisar/lesast mange bøker eller kva det no var far skulle gjere. Men kanskje var det like mykje fars arbeidsgivar som hadde lagt planar, og far som ikkje ville gjere det vanskeleg for denne? Kanskje var det ein kamp for å få forståing for den lange permisjonen sin og ikkje så lett å kome rett før tida og si at det ikkje vart slik lell? Og kanskje hadde ikkje mor vore så tydeleg på dette overfor far - men heller betrudd seg til legen sin (Nylander), slik at far trudde alt var bra? Det er nok mykje vi ikkje veit i dette dømet.

I tillegg er det veldig, veldig få fedre som tek så lang permisjon. Det var i 2009 drøyt 4100 fedre som tok meir enn 50 dagar (10 veker) permisjon. Det er dessverre ikkje publisert statistikk som fortel noko meir om fordelinga her - mi gjetning er at ein god del tek eit par veker ekstra, og veldig få tek 27 veker meir enn fedrekvoten. Sannsynlegvis er mange av dei med lange permisjonar fedre til barn der mor ikkje har rett på foreldrepengar, og der far tek (nesten) heile permisjonen medan mor studerer eller jobbar. I desse tilfella er det kanskje ikkje heilt frivillig at mor ikkje er heime lengre, men sånn er no ein gong regelverket - og livet (det er ikkje alltid gjennomførbart med lengre tid utan inntekt eller lengre opphald frå studia). Barne- likestillings- og inkluderingsdepartementet seier det var under 100 kvinner som tok færre enn 14 veker permisjon i 2008, og vi kan vel kanskje legge til grunn at dei fleste av desse gjorde det aldeles friviljug - iallfall i forhald til fars uttak.