Gratulerer med dagen!

Det er 8. mars, den internasjonale kvinnedagen. Gratulerer med dagen, alle kvinner!

Eg hadde tenkt løfte blikket litt i dag. Vekk frå den heimlege sfæren med pappaperm og foreldrepengar og kontantstøytte og kvinnelege skihopparar og hijab. Dessverre var lysten større enn energien - den slemme hjernen min er visst i ferd med å gjere meg kun dum, iallfall virker det som den har krympa og eg kom ikkje heilt i mål med innlegget eg hadde tenkt å skrive.

På global basis  døyr ein halv million kvinner i barselseng, i følge ein artikkel i Dagbladet i dag.
I Sierra Leone døyr 1 av 8 kvinner ("lifetime risk") som er gravide av komplikasjonar under eller etter svangerskap og fødsel, i følge ein rapport frå Amnesty International.

1 av 8. Det er eit høgt tal. Smak litt på talet og tenk over kva det betyr for deg. Eg er ikkje sikker på kordan dette talet kan overførast til norske forhald (m.a. fordi det ikkje er lett å finne samanliknbar og god statistikk). I faktiske tal døydde minst 2100 kvinner i fødsel i Sierra Leone i 2005 (UNICEF), justert i forhald til talet fødslar (230.000 i Sierra Leone, 60.000 i Noreg) tilsvarer det ca 530 kvinner i Noreg. Det faktiske talet kvinner som døydde i samband med fødsel i Noreg i 2008 var 3, i følge SSB.

I Noreg følges alle kvinner opp gjennom svangerskapet. I følge Helsedirektoratets Retningslinjer for svangerskapskontrollen anbefalast kontrollar i veke 12, 18 (ultralyd), 24, 28, 32, 36, 38, 40 og 41 - altså oftare dess lenger ut i svangerskapet ein kjem. Sett bort frå arbeidskrafta (og ultralydundersøkinga) er ikkje kontrollen spesielt dyr eller teknisk komplisert for dei fleste. Det dreier seg stort sett om kontroll av blodtrykk og ein enkel test av urin - som avdekker om det er behov for ytterlegare oppfølging.

I tillegg foregår så godt som alle fødslar i Noreg med jordmor tilstades, anten heime eller på ein eller annan form for helseinstitusjon. Dess større sjanse for komplikasjonar hos mor eller barn, dess større grad av spesialisering er det på helseinstitusjonen det er planlagt at fødselen skal skje på.

Norske kvinner blør ikkje ihjel i ein drosje på veg til sjukehuset to dagar etter fødselen fordi morkaka ikkje løsna som den skulle.
Norske kvinner døyr ikkje av massiv organsvikt pga uoppdaga svangerskapsforgiftning.
Norske kvinner døyr ikkje av stivkrampe fordi dei har født på eit jordgolv og ingen vaska dei skikkeleg etter fødselen.
Norske kvinner døyr ikkje fordi det tar tre dagar å gå til sjukehuset.
Norske kvinner døyr ikkje fordi sjukehuset nektar starte behandling fordi dei ikkje kan betale for den.
Norske kvinner døyr ikkje fordi sjukehuset ikkje har straum, vatn eller naudsynt medisinsk utstyr til å behandle dei.

Situasjonen i Sierra Leone er ikkje unik. Den er kanskje til og med ikkje den aller verste - styresmaktene der har nemleg vedteke at dei vil satse på kvinnehelse, at gravide har rett på gratis svangerskapsomsorg, at fødande skal få naudsynt hjelp under og etter fødselen, at nyfødte skal få helsehjelp.

Her som så mange andre stader står det om pengane. Det finst ikkje pengar til dette. I Noreg betyr mangel på pengar at helseforetaket foreslår å legge ned eit lokalsjukehus eller ei fødeavdeling, som så etterfølgast av ein lang og oppheita debatt (gjerne med fakkeltog) om dette er rett, kva konsekvensar det vil få og kva lovnader politikaranae no bryt. Men innsjå det, nedlegging av eit norsk lokalsjukehus eller fødeavdeling fører rett og slett ikkje til at nokon døyr. Det fører til litt lengre reisetid for ein del pasientar, det auker sjansen for å måtte tilbringe tid i ein ambulanse (kanskje til og med føde der), det gjer det litt vanskelegare å få besøk på sjukehuset, det blir litt ukomfortabelt. Men døyr av at fødselsomsorgen blir litt meir sentralisert, det gjer vi faktisk ikkje i Noreg. (At desentralisert fødselsomsorg er eit gode vi bør behalde, ser eg ikkje bort frå - men det hadde eg ikkje tenkt diskutere no.)

I Sierra Leone er det i snitt 11 miles (ca 2 mil) til næraste helsestasjon. Dette høyrest kanskje ikkje så ille ut, det er jo mange som har det slik i Noreg også. Skilnaden er at her går vi ikkje 2 mil til fots med blødningar, høg feber, eller ei sjuk kone eller mor på båre mellom oss. Her vel vi i praksis transportmiddel etter kor dårlege vi er - er det ein rutinesjekk og vi elles er friske, kan det hende vi tar buss, ofte tar vi eigen bil, og trengs det vil vi få rekvirert drosje eller ambulanse.

I Sierra Leone gjer mangelen på pengar at det ikkje vert bygd ut helsestasjonar, det vert ikkje bygd fødeklinkikkar nok til alle som treng det (korkje i antall eller i distribusjon), det finst ikkje nok jordmødre eller legar til å følge opp alle som treng det.

Eg har 4 dagar att til min termin. Eg er ikkje det minste redd for at mangel på oppfølging før, under eller etter fødselen skal medføre fare for meg eller barnet.  - At det kan vere andre ting rundt fødselen å vere redd for, får eg berre leve med :-)