Ammepolitiet på ville vegar

Eg fann eit par utkast til innlegg om amming i denne bloggen i dag. Det eine tok utgangspunkt i amming for å seie noko om kor lenge det var behov for at mor skulle vere heime med barnet, det andre handla om ammepress. Ingen av dei kom lenger enn til kladde-versjonen, dog.

No er det 10 dagar sidan eg vart mor til Ada, og det viser seg at eg inntil vidare er ei av dei kvinnene som ikkje kan amme. Du veit, ei av dei som ikkje ein gong hamner innafor fraser som at "de aller fleste kan amme, unntatt kvinner som er alvorlig syke eller tar medisiner som kan være farlige for barnet".

Alle kan faktisk ikkje amme, anten det er for ein ganske kort periode, eller det er permanent. Nokon vel det sjølv, men for dei aller fleste trur eg det kjem som ei overrasking at dei ikkje kunne amme. Med å ikkje kunne amme meiner eg òg mellombels amme-problem, sidan ein aldri veit på førehand om dei er permanente eller kor lenge dei vil vare.

For min eigen del handler det om ein unge som ikkje vil suge, og om for lite mjølk. Det er ingen fysiologisk årsak til sugevanskane, tungebandet er sjekka, og ho sug veldig fint på flaske. (Og eg har fått masse råd og hjelp frå ammepoliklinikken på St. Olavs hospital, så lesaranes råd vil eg rett og slett helst ikkje ha.) Mjølkemengden min er for tida ganske lita, men eg pumper og den er stigande - så eg har tru på at det ordner seg (ei venninne fortalde at ho ikkje fekk nok mjølk til sine ungar før etter tre veker, så det er ikkje alle som har mjølkespreng etter fire dagar).

Eg fekk Ada opp på brystet då ho var født, og ho fann etterkvart puppen og etter det eg kunne sjå dia ho greitt (men dette hadde eg jo absolutt inga peiling på då, og eg må innrømme at eg moglegeins var noko omtåka òg). Neste dag hylskreik ho heile dagen, inntil ei klok jordmor fann ut at ho ikkje sugde, og tilbaud henne litt mjølk frå ein kopp. 5 ml mjølk seinare hadde vi plutseleg ein sovande og roleg unge.

Dei ville ha meg til å handmjølke, det er noko alle barselavdelingar (i prinsippet) lærer bort til barselkvinner, og den tilrådde måten å frigje mjølk frå brysta viss barnet ikkje vil die eller viss ein av andre grunnar treng ha ut mjølk. Då skal ein altså sitte med ei gryte, ei stor skål eller liknande i fanget og handmjølke brystet minst 5-6 gonger om dagen, 20 minutt om gongen. (Lesarar med (die)barn bør kunne forestille seg dette lett, andre lesarar kan eventuelt forsøke, men skuld ikkje på meg viss det er vanskeleg å sjå for seg.)

Eg hadde i grunnen veldig lite lyst til å handmjølke, så då eg heller ikkje fekk det til med noko resultat som kunne mette eit barn, spurte eg om pumping kunne vere eit alternativ. Jada, det kunne det, og fem minutt seinare hadde eg ei diger pumpe på rommet.

Etter dette fekk eg inntrykk av at alle jordmødrene og barnepleiarane hadde gitt meg opp. Det høyrer absolutt med til historia at før pumpa kom inn, altså i omtrent to dagar, hadde alle jordmødre og barnepleiere som kom på jobb vore innom rommet vårt (det er vanleg praksis på barselavdelinga/-hotellet) og delt sine tips om amming og sugeteknikk - gjerne ikkje heilt samsvarande frå person til person. Eg var ganske lei, så på sett og vis var det heilt greitt å få sleppe meir av dette når pumpa kom inn.

På den annen side var det ingen som kom med nokre råd om pumping heller. Eg fekk spørsmål då eg starta om eg ville pumpe eitt eller to bryst samtidig, og that's it. Ingenting om pumpeteknikk og kordan tømme brystet heilt, ingenting om hygiene, ingenting om forventa mengder eller kor hyppig eg burde pumpe.

Eg trur ikkje dei lot vere å seie noko om dette fordi dei ville vere slemme, eller ville fortie informasjon. Eg trur ingen av personalet hadde noko kunnskap om dette, og kanskje heller ikkje noko særleg erfaring. Eg kjenner eit par andre som òg pumpa på barsel (så den einaste er eg ikkje), men deira erfaring når det kom til informasjon er ganske lik mi eiga. Eg fekk i det minste låne ei pumpe  med ein gong. Ein eg kjenner vart sendt ut til St. Olavs servicesenter sjølv for å hente pumpe då sambuaren hans trong pumpe mjølk til sonen som låg på nyfødtintensiven.

Morsmjølktillegg vart det overhode ikkje snakka om, heller ikkje då det kom fram at eg hadde lite mjølk. Det var først den dagen eg satt i hysterisk krampelatter og lo så tårene trilla (over ein ekstremt dårleg vits) medan eg pumpa, og ei jordmor plutseleg kom inn, at tillegg kom på tale. Ho var vel overbevist om at eg (endeleg?) hadde kollapsa...

(At dei ikkje serverer morsmjølkerstatning er kanskje like greitt, med tanke på kor liten kunnskap dei sannsynlegvis har både om tilbredning og oppbevaring av dette, og om mating med andre ting enn pupp generelt. Retningslinjer frå WHO og Mattilsynet seier at ein skal bruke vatn som held over 70C over pulveret (for å drepe evt bakteriar i pulveret), og aldri skal varme opp tilberedt blanding ein gong til. Personalet på barsel sa det var berre å tilberede ein stor porsjon og ha i kjøleskapet i opptil eit døgn, og varme ein passande mengde ved behov.)

Derimot var jordmødrene veldig bekymra over Adas store vektnedgong - ho hadde gått ned bekymringsverdig mykje, og dei ville ikkje høyre på mine spørsmål om korfor hennar nedgang på 7.7% (frå ei fødselsvekt godt over snittet for småpiker) var så ille når dei på barseltimen dagen før hadde sagt at viss nedgangen var over 10-12% så var det grunn til å ta affære. Eg mistenker vel at dette eine og aleine skuldast at eg faktisk hadde oversikt (noko skal ein jo ha att for å vere nerd) over alt ho fekk i seg etter at eg byrja pumpe (nei, ikkje over det som kom ut. Vi mangla vekt.), og at dei såg at det var for lite.

Ikkje ein einaste gong var det nokon som foreslo å veie henne før og etter eit måltid, som jo ville vere ein veldig enkel måte å sjå kor stort matinntaket er.

Mange har snakka om ammepress og ammepolitiet, og det er noko eg absolutt kan seie meg einig i etter opphaldet mitt på barsel. Eg er ikkje i tvil om at morsmjølk er best, og at amming er bra, men eg er veldig kritisk til at informasjonen er så einsretta, og i det negative fokuset som er på dei som ikkje ammer. Kanskje er det ikkje negativt på kvar einskild person, men det er negativt i "alle kan amme unntatt dei som er sjuke eller dopa"-tydinga, og i den generelle haldninga og ikkje minst kunnskapen om alternativ til amming.

Vi fekk omsider reise heim frå barselhotellet, eit døgn seinare enn vanleg (og eit døgn som virka gudsjammerleg langt - eg ville vere i fred, og i ettertid ser eg at det ekstra døgnet overhode ikkje gav noko som helst ekstra, sidan dei på sett og vis hadde gitt meg opp uansett), og eg sa eg kom til å pumpe og gi tillegg når eg kom heim. Då var det ingen informasjon om at det var mogleg å leige pumpe på St. Olav (kundesenteret i Forsyningssenteret, 23 kr døgnet (så det blir dyrt i lengda) -  det er same type pumpe som på føde/barsel), ingen informasjon om matmengder ("legg til puppen ved behov" funker ikkje med flaskemata unge, du bør ha litt peiling både på kor mykje barnet skal ha til kvart måltid og kor ofte du bør mate for ikkje å fly på veggen i frustrasjon), ingen informasjon om tilberedning, ingen informasjon om flaskemating vs koppmating (Til orientering heller ein då mjølka inn i barnets munn med ein kopp med nebb. Om du har ei viss aning om kordan gjess blir fora for å gje best mogleg gåselever, er du inne på kordan denne formen for mating føles for ferske foreldre.). Det mest matnyttige var eit skriv med telefonnummer til sjukehusets ammepoliklinikk, der vi fekk time to dagar etterpå.

Midt i all denne frustrasjonen er ammepoliklinikken er forfriskande positivt pust. Der jobber det ei flink og fornuftig dame som ikkje berre kan det aller meste om amming og ammeteknikk, men òg har fornuft og forstand til å foreslå alternativ. Det første ho gjorde var å sjå på at Ada spytta ut puppen og ikkje ville ha den. Deretter gjekk ho og henta mjølk og tåteflaske, og kikka på at ho drakk opp innhaldet i løpet av omtrent 1 minutt. Deretter sa ho "Flaske. Mat henne for all del med flaske inntil vidare." Vi hadde alt bestemt oss for at vi skulle det, sidan nebbkoppen var for trist, men det var veldig godt at ho sa det. Enden på visa er førebels at Ada framleis ikkje liker pupp (det er mogleg ho ikkje er lesbisk), men vi skal fortsette å prøve parallelt med flaska. Ammedama nemnde eit tilfelle med ein unge som ikkje sugde før den var 6 månader, og sjølv om eg kanskje gir opp før den tid så er det iallfall godt å vite at det "aldri" er for seint.

Eit anna positivt innslag var helsestasjonen. Vi hadde venta oss heimebesøk, men fekk spørsmål om vi kunne kome dit i staden - og det kunne vi jo. Helsesøster var veldig hyggeleg, og har eit realistisk forhald til amming. Går det ikkje så går det ikkje - og det går faktisk ikkje alltid! - og å gje morsmjølkerstatning med flaske er eit heilt tilfredsstillande alternativ. Slit deg for all del ikkje ut på pumpinga, var formaninga - og kommentarar vi høyrde henne seie til andre som var innom helsestasjonen samtidig gjer at eg er overtydd om at dette ikkje berre var noko ho sa for å vere snill med meg, men noko ho meinte.

Flaske til barn og flaske til mor.

No har vi kjøpt inn ein stabel tåteflasker og vore på apoteket og kjøpt tåtesmokkar i riktig storleik. (Vanlege daglegvareforretningar har sjølvsagt ikkje den minste typen, det kunne jo friste spebarnsforeldre til å gi næring gjennom noko anna enn Den Heilage Morsmjølka. Sjølv ikkje bak disk og mørke skodder har dei småtåtesmokker.) Flaskene er vaska og sterilisert og står på benken, og eg henta akkurat den siste tåteflaska opp frå kjellaren samstundes som eg henta ein LENGE etterlengta Raasted Imperial Stout.

Etter eit halvt glass kjenner eg at eg har mest lyst til å drikke meg full. Skål! (Skål for Hipp!)

Hipp - duften av dårleg mamma

Først av alt, Ada Marie vart født med eit svupp (som den delfinen ho var) fredag 19. mars. Ingressen eller kvadetnoheiter for bloggen er difor endra frå "nesten-mamma" til "nerde-mamma".

Snart kjem det eit innlegg om ammepolitiet og ikkje minst om mangelen på kunnskap om alternativa til brystmjølk-rett-frå-brystet, men inntil då får de nøye dykk med å få vite at økologisk Hipp morsmjølkserstatning - det naturlege valet for idealistiske tøybleie- og kompostbinge-mødre som trass alt òg kan trenge eit alternativ til morsmjølk - slett ikkje har den gode naturlege dufta av gras, blomster og blå himmel som pakningen kan tyde på. Den lukter akkurat det same som tørrmjølk, altså usedvanleg trist og leit - og det lukter like ille av det ferdigblanda produktet. Litt usikker på om dette er noko mitt barn skal måtte drikke, kjenner eg. (Evt litt usikker på om dette er noko eg ynskjer sniffe inn medan eg mater.)

LDO liker ikkje NAV si formulering om "mors periode", dei heller.

I slutten av februar (eller eigentleg i starten av mars, vart det visst - sidan eg og skrivaren ikkje var heilt gode vener) sendte eg omtrent dette brevet til NAV. Noko tilbakemelding frå NAV har eg enno ikkje fått, men eg sendte kopi av brevet til Likestillings- og diskrimineringsombudet (LDO) og i dag fekk eg tilbakemelding derfrå.

Ombodet har sendt brev til Arbeids- og velferdsdirektoratet, og er kort og godt ikkje nøgd med NAV si formulering, sidan det er eit politisk mål at foreldrepermisjonen skal fordelast meir mellom mor og far, og finn det "svært uheldig at NAV benytter ordlyden "mors periode" [...] At NAV i sine vedtak benytter formuleringen "mors periode" synes merkelig når det er tale om den perioden som er opp til foreldrene å fordele etter eget ønske".

Vidare ynskjer ombudet tilbakemelding frå NAV på om dette er standardformuleringar, og ber om at dei i såfall blir endra til å bli i tråd med dei politiske føringane som er gitt. Viss det derimot ikkje er standardformuleringar som er nytta, vil dei ha ein gjennomgang av rutinene for å unngå at denne typen formuleringar vert nytta.

Ombodet vil dessutan ha tilbakemelding frå NAV innan 2. april, eg kjem naturlegvis til å følge med på tilsvaret og poste det òg her. Eg gjer dog merksam på at det kan bli noko forseinking frå mi side sidan rykta vil ha det til at eg sannsynlegvis er noko oppteke med andre ting innan då (gudane skal vite at eg håper rykta er sanne, eg kjeder meg!), men det går jo an å følge med i LDOs postjournal (arkivID 10/408) - gi meg gjerne eit hint om nokon oppdagar svaret frå Arbeids- og velferdsdirektoratet før meg.

Ein annan potensielt interessant sak frå LDO til NAV er om at mor ikkje kan ta ut ferie medan far tek ut foreldrepengar (10/393).

Gratulerer med dagen!

Det er 8. mars, den internasjonale kvinnedagen. Gratulerer med dagen, alle kvinner!

Eg hadde tenkt løfte blikket litt i dag. Vekk frå den heimlege sfæren med pappaperm og foreldrepengar og kontantstøytte og kvinnelege skihopparar og hijab. Dessverre var lysten større enn energien - den slemme hjernen min er visst i ferd med å gjere meg kun dum, iallfall virker det som den har krympa og eg kom ikkje heilt i mål med innlegget eg hadde tenkt å skrive.

På global basis  døyr ein halv million kvinner i barselseng, i følge ein artikkel i Dagbladet i dag.
I Sierra Leone døyr 1 av 8 kvinner ("lifetime risk") som er gravide av komplikasjonar under eller etter svangerskap og fødsel, i følge ein rapport frå Amnesty International.

1 av 8. Det er eit høgt tal. Smak litt på talet og tenk over kva det betyr for deg. Eg er ikkje sikker på kordan dette talet kan overførast til norske forhald (m.a. fordi det ikkje er lett å finne samanliknbar og god statistikk). I faktiske tal døydde minst 2100 kvinner i fødsel i Sierra Leone i 2005 (UNICEF), justert i forhald til talet fødslar (230.000 i Sierra Leone, 60.000 i Noreg) tilsvarer det ca 530 kvinner i Noreg. Det faktiske talet kvinner som døydde i samband med fødsel i Noreg i 2008 var 3, i følge SSB.

I Noreg følges alle kvinner opp gjennom svangerskapet. I følge Helsedirektoratets Retningslinjer for svangerskapskontrollen anbefalast kontrollar i veke 12, 18 (ultralyd), 24, 28, 32, 36, 38, 40 og 41 - altså oftare dess lenger ut i svangerskapet ein kjem. Sett bort frå arbeidskrafta (og ultralydundersøkinga) er ikkje kontrollen spesielt dyr eller teknisk komplisert for dei fleste. Det dreier seg stort sett om kontroll av blodtrykk og ein enkel test av urin - som avdekker om det er behov for ytterlegare oppfølging.

I tillegg foregår så godt som alle fødslar i Noreg med jordmor tilstades, anten heime eller på ein eller annan form for helseinstitusjon. Dess større sjanse for komplikasjonar hos mor eller barn, dess større grad av spesialisering er det på helseinstitusjonen det er planlagt at fødselen skal skje på.

Norske kvinner blør ikkje ihjel i ein drosje på veg til sjukehuset to dagar etter fødselen fordi morkaka ikkje løsna som den skulle.
Norske kvinner døyr ikkje av massiv organsvikt pga uoppdaga svangerskapsforgiftning.
Norske kvinner døyr ikkje av stivkrampe fordi dei har født på eit jordgolv og ingen vaska dei skikkeleg etter fødselen.
Norske kvinner døyr ikkje fordi det tar tre dagar å gå til sjukehuset.
Norske kvinner døyr ikkje fordi sjukehuset nektar starte behandling fordi dei ikkje kan betale for den.
Norske kvinner døyr ikkje fordi sjukehuset ikkje har straum, vatn eller naudsynt medisinsk utstyr til å behandle dei.

Situasjonen i Sierra Leone er ikkje unik. Den er kanskje til og med ikkje den aller verste - styresmaktene der har nemleg vedteke at dei vil satse på kvinnehelse, at gravide har rett på gratis svangerskapsomsorg, at fødande skal få naudsynt hjelp under og etter fødselen, at nyfødte skal få helsehjelp.

Her som så mange andre stader står det om pengane. Det finst ikkje pengar til dette. I Noreg betyr mangel på pengar at helseforetaket foreslår å legge ned eit lokalsjukehus eller ei fødeavdeling, som så etterfølgast av ein lang og oppheita debatt (gjerne med fakkeltog) om dette er rett, kva konsekvensar det vil få og kva lovnader politikaranae no bryt. Men innsjå det, nedlegging av eit norsk lokalsjukehus eller fødeavdeling fører rett og slett ikkje til at nokon døyr. Det fører til litt lengre reisetid for ein del pasientar, det auker sjansen for å måtte tilbringe tid i ein ambulanse (kanskje til og med føde der), det gjer det litt vanskelegare å få besøk på sjukehuset, det blir litt ukomfortabelt. Men døyr av at fødselsomsorgen blir litt meir sentralisert, det gjer vi faktisk ikkje i Noreg. (At desentralisert fødselsomsorg er eit gode vi bør behalde, ser eg ikkje bort frå - men det hadde eg ikkje tenkt diskutere no.)

I Sierra Leone er det i snitt 11 miles (ca 2 mil) til næraste helsestasjon. Dette høyrest kanskje ikkje så ille ut, det er jo mange som har det slik i Noreg også. Skilnaden er at her går vi ikkje 2 mil til fots med blødningar, høg feber, eller ei sjuk kone eller mor på båre mellom oss. Her vel vi i praksis transportmiddel etter kor dårlege vi er - er det ein rutinesjekk og vi elles er friske, kan det hende vi tar buss, ofte tar vi eigen bil, og trengs det vil vi få rekvirert drosje eller ambulanse.

I Sierra Leone gjer mangelen på pengar at det ikkje vert bygd ut helsestasjonar, det vert ikkje bygd fødeklinkikkar nok til alle som treng det (korkje i antall eller i distribusjon), det finst ikkje nok jordmødre eller legar til å følge opp alle som treng det.

Eg har 4 dagar att til min termin. Eg er ikkje det minste redd for at mangel på oppfølging før, under eller etter fødselen skal medføre fare for meg eller barnet.  - At det kan vere andre ting rundt fødselen å vere redd for, får eg berre leve med :-)