Når har ein amma for lenge?

Mange har sikkert fått med seg dei siste par vekenes diskusjon rundt langtidsamming, som starta med The Time sin artikkel om "attachment parenting" (tilknyttingsomsorg), illustrert med ei forside som også i Noreg ville vore rangert som kontroversiell.

Denne helga fulgte Bergens Tidende opp med ein reportasje om langtidamming, med intervu og flotte bilete av mødre med barn i 2-3 års-alderen. (Dessverre held kommentarane på artikkelen stort sett same kvalitet som kommentarane i nettaviser generelt, så eg har ikkje orka lese for å sjå om det finst gullkorn der.)

Sjølv om eg ikkje trudde det då eg vart gravid eller (ikkje) starta å amme, så synes eg no det er heilt naturleg og greitt å amme lenge etter den anbefalte minimumsalderen for amming i Noreg (og frå WHO si side). Amming blir ikkje unyttig straks "aldersgrensa" er passert, og ikkje er det helseskadeleg å fortsette heller - så på same måte som at eg ikkje kaster spagettien om den har passert "best før"-datoen med god margin så held eg fram med amminga. Og eg har i grunnen trua på at morsmjølk gir ungen min meir balansert og nyttig næring enn spagetti gjer, sjølv om kanskje spagetti står for ein større del av næringsinntaket hennar....

Det blir for meg veldig kunstig å sette ei bastant grense for når ammeslutt skal skje. Først og framst, kva skal denne grensa vere basert på? Forsking? I såfall må nokon gjennomføre nokre større forskingsprosjekt først... Det finst mykje forsking på effekten amming generelt, det meste med barn opp til 3 eller 6 månader. Fram mot 1 år finst det mykje mindre, mellom 1 og 2 år finst det nokre få studier, og over 2 år finst det så vidt eg har funne ingenting. Grunnen til det er nok enkel: det er få i kulturar der det er mogleg å gjennomføre kontrollerte studier over så lang tid som ammer så lenge. I Noreg er det ca 4% (dvs rundt 2400 av eit årskull) som ammer ved 2-årsalder, etter dette finst det ingen statistikk.

Det finst altså ingen eller i beste fall svært lite relevant forsking om dette, anten ein ser på fysiske eller psykiske effektar, eller heilt andre ting. Kritikken eg har sett mot langtidsamming er stort sett anten retta mot ein uspesifisert alder der barnet er "for gammelt" (eller for stort), at det ikkje er nokon helseeffekt av amming så lenge (så korfor gidde?), at barnet blir for nært knytta til mor, og kanskje psykisk skada for livet, at mor gjer dette for sin eigen del, eller at det er ekkelt.

Kva som er "for stort" eller "for gammelt" veit eg ikkje heilt. Nokon nemner å kunne sitte sjølv - vel, mitt barn insisterte på å stå i fanget vårt (jada, med støytte) sidan ho var 2 mnd. Eg burde kanskje aldri byrja å amme då? Andre synes barnet er for stort når det ser for stort ut - utan at det er så veldig klart definert heller. Atter andre når barnet har fått tenner - nokre barn får første tann ved 2-3 mpnadersalderen, skal dei starte på kotelett-gnaging då? Og andre set grensa ved at barnet kan be om eller finne fram brystet sjølv. Her er det igjen nokre barn som er veldig tidleg ute med å løfte opp genseren - intelligens eller dumskap? Og for min eigen del så har eg ein Unge som snakka i 2-3 ord lange setningar frå ho var rundt 15 mnd - skulle eg ha avvent henne då, medan sonen til ei eg kjenner, som er 2 månader eldre enn Ungen og nettopp har lært å koble saman ord framleis kan ammast nesten eit år lengre?

Helseeffekt, anten den er fysisk eller psykisk og negativ eller positivt, finst det altså stort sett inga forsking på, og det går ikkje an å basere seg på fråveret av forsking, iallfall ikkje når det finst erfaring gjennom årtusen som tyder på at amming til barnet er fleire år gamalt går heilt fint. Det er ingenting som tyder på at det var vanleg å avvenne spesielt tidleg i tidlegare kulturar, sjølv om auka industrialisering og pengeøkonomi absolutt gjorde sitt for å korte ned på amminga. Det var behov for mors arbeidskraft, og for mange var det til dømes billegare å leige inn ei amme til å gi barnet mat enn å amme sjølv. Innafor adelskapet var det gjerne om å gjere å få flest mogleg barn, og då hjalp det med korte intervall mellom fødslane - ergo ingen eller kort amming der også.

Når det gjeld egoisme så vil eg starte med å nemne at eg overhode ikkje fekk Ungen for hennar eigen del. Det var ikkje ei genuin tru på at akkurat dette barnet skulle få det så fantastisk godt som gjorde at vi valde å ha sex akkurat den kvelden og at akkurat den sædcella traff egget - og så vidare. Ungen er rett og slett eit produkt av foreldras egoisme - vi fann ut at vi hadde lyst på barn, enkelt og greitt. På same måte er amming i godt over to år naturlegvis eit produkt også av mors vilje - hadde eg ikkje villa amme og syntes det var greitt å amme så hadde eg då for all del kutta ut for lenge sidan.

Og ekkelt? Det er mykje som er ekkelt, men eg vil ikkje forby det for det, og så lenge det berre er ekkelt utan nokon annan grunn til å vere mot det så vil eg faktisk avstå frå å meine noko om ein annan person sine handlingar også. Røyking er ekkelt, helseskadeleg og det plager andre - ergo er eg veldig for røykelova. Snus er ekkelt og helseskadeleg, men utover det reint estetiske og så lenge snusaren tar med seg klysene sine synes eg ikkje det skal vere forbode. (Derimot bør det vere høge bøter for å forsøple med snusklyser. Eller tyggisar.) Og sæggebukser med rørleggersprekk og rosa boxer under er både ekkelt og stygt, men her klarer eg ikkje finne andre gode argument enn min eigen alder og estetiske sans, så det går under "klær er trass alt klær". Eller "me vett det, men me liga det ikkje", som indremisjonsmannen sa om Jesus som gjorde vatn til vin. Og forøvrig synes eg ikkje amming av "store" barn er ekkelt heller.

Men uvant, det er det. Heile greia med amming er i grunnen uvant for dei fleste som ikkje har barn sjølv. Eg hadde tatt på éin gravidmage og så vidt eg hugsar aldri sett amming i RL (bortsett frå ei bilete av mora mi som ammer broren min) då eg sjølv vart gravid. Amming av "større barn", kva no det var, var totalt ukjend. Dei fleste som ammer barn over året i vårt samfunn gjer dette utanfor det offentlege rom - barnet er i barnehage, foreldra på jobb, og amming er som oftast noko som skjer heime, nokre få gonger om dagen. Om det er forhaldsvis fleire heimeverande som langtidsammer i forhald til utearbeidane, veit eg ikkje - dei fleste eg veit av som ammer "eldre barn" jobber (men så kjenner eg jo flest arbeidande mødre også).

Alt dette fører uansett til at det er veldig sjeldent å sjå 2-åringar som blir amma, så når vi ser det så blir det svært framand for oss. Det bryt med biletet av det nusselege spedbarnet i rosa eller lyseblå blondar som ligg så pent i mors armer med eit halvt skjult bryst i munnen. Ein halvmeter baby på fire kilo kan ammast litt diskret og skjult vendt mot veggen eller under eit sjal om ein ynskjer det, det går rett og slett ikkje med ein munnrapp og nyskjerrig to-åring på knappe meteren. Så då let nok dei fleste vere å gjere akkurat dét. Og nettopp difor er reportasjar av den typen som BT hadde så viktige, med dei flotte bileta, med Tatjana og Julija på framsida, med bilete av taleføre barn (og mødre!) - det viser oss eit anna bilete av amming enn dei bittesmå babyane som stort sett er dei som er med på dei vanlege ammebileta.

Just for the record: eg ammer framleis. Sjølv om Ungen i kveld - i all sin taleførheit - sa at "magen til mamma har ikke plass til puppeputa". Og dette er absolutt noko eg ikkje hadde trudd eg kom til å gjere om du fortalde meg det for 2-3 år sidan :-)